Van extreem links tot extreem rechts en alles daar tussenin: er is veel gedoe over “de waarheid”. Het systeem dat er voor moet zorgen dat er een breed gedeeld begrip van een objectieve waarheid is, staat onder vuur. Nieuwsmedia, universiteiten, scholen, social media: overal komt informatie vandaan en het is steeds lastiger om helder te krijgen wat waar is, waar nog over getwijfeld wordt en zelfs wat pertinent niet waar is. En dat bedreigt in toenemende mate het duurzaam geluk voor iedereen.
Everyone is entitled to their own opinion, but not their own facts
De woorden “waar”, “waarheid”, “true” en “truth” worden niet genoemd in de Nederlandse grondwet, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens of de Amerikaanse grondwet. Misschien is het hoog tijd om daar verandering in te brengen?
Of hebben we geen recht op “de waarheid”, bijvoorbeeld uit de monden van onze politici, in publieke scholen en van het met publiek geld betaalde journaal?
We hebben allemaal wel gehoord van de scheiding van machten volgens de Trias Politica, waarvan het voorstel van Montesquieu de meeste navolging heeft gekregen. Dat wil zeggen: een scheiding in een wetgevende, een uitvoerende en een rechtsprekende macht. In Nederland ruwweg: het parlement, de regering en de rechterlijke macht.
Die indeling lijkt achterhaald. Opeenvolgende kabinetten leggen steevast gerechterlijke uitspraken over bijvoorbeeld klimaat en stikstof naast zich neer. En in de Verenigde Staten is het nog veel erger gesteld. Als je daar rijk bent, moet je het wel heel bont maken wil je ooit een gevangenis van binnen hoeven te zien.
Wat minstens net zo belangrijk is voor het duurzaam geluk voor iedereen als die drie eerder genoemde elementen van de Trias Politica, is dat er een breed gedeelde waarheid is. Die hoeft niet eens perfect te zijn, zo lang de zoektocht daarnaar maar oprecht is en de meest recente inzichten toegankelijk zijn voor iedereen.
Eenheid in het nodige | Vrijheid in het onzekere | In alles de liefde
Motto van de Remonstrantse kerk. Gezien de enorme macht die mensen tegenwoordig al betrekkelijk makkelijk kunnen vergaren om de wereld naar hun hand te zetten, of zelfs de wereld bedoeld of onbedoeld op te blazen, zou ik persoonlijk het woordje “voorzichtige” toe willen voegen aan die “vrijheid in het onzekere”. Minder mooi, maar wel zo verstandig.
Dankzij social media, commerciële zenders en commerciële kranten die sterk afhankelijk zijn van advertentie inkomsten, en scholen die zich steeds meer vrijheden permiteren met de invulling van het lesmateriaal, lopen wereldbeelden in toenemende mate uiteen. En dat is geen goed nieuws voor het duurzaam geluk voor iedereen.
Het wordt tijd om informatievoorziening via onder andere de media te democratiseren en los te weken van de grote invloed van economische factoren. Waar het heen kan gaan als we dat niet doen, zien we in de Verenigde Staten.
“Democracy dies in darkness” luidt de bekende slogan van The Washington Post, de krant die begin jaren zeventig wereldberoemd werd door het openbaren van het Watergate schandaal. Tegenwoordig is de krant in de handen van miljardair Jeff Bezos, die inmiddels alle opinies die niet het gospel van de vrije markt ondersteunen verboden heeft.
Het kan nog veel erger en daar moeten we voor waken. Bijvoorbeeld dat vroeger of later de aanval op de objectieve waarheid al op scholen begint.
In de Verenigde Staten is de situatie zo, dat alleen een set gestandaardiseerde tests de kwaliteit van de scholen bewaakt. Zo lang die testresultaten voldoende zijn, kan vrijuit van alles gedoceerd worden en financiert de staat het aangeboden onderwijs.
Het gevolg van dat systeem is, dat het heel makkelijk en betaalbaar is geworden om via minimale sponsoring van zogenaamde charter schools de geesten van morgen te hersenspoelen met de ideologie van de geldschieter, talentvolle dwarsdenkers af te remmen en talentvolle meedenkers juist te stimuleren.
Het zijn vooral grote bedrijven en rijke en machtige individuen die het zich kunnen veroorloven om bijzonder onderwijs op deze charter schools naar de hand te zetten. En dus via een omweg en niet voor het eerst: verdienmodellen regeren. En dus alweer zo’n mechanisme in het systeem dat “succes voor de succesvollen” stimuleert. Wat dus weer geen goed nieuws is voor het duurzaam geluk voor iedereen.
Ook wetenschappelijk onderzoek en onderwijs op universiteiten staan in toenemende mate onder druk, doordat men steeds afhankelijker wordt van derde geldstromen uit het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld het PASSME project om de luchtvaart verder te stroomlijnen, dat door de TU Delft uitgevoerd werd voor diverse bedrijven in de luchtvaartsector; mede gefinancieerd werd door de EU; en dat startte in hetzelfde jaar als dat het Klimaatakkoord van Parijs gesloten werd. Talloze studenten, docenten en onderzoekers werden voor dit project ingezet. Een bijna schizofrene situatie voor een faculteit met als motto: “Design for Our Future”.
De oplossing voor betere, onafhankelijkere en toekomstgerichte leerstof? Meer democratische invloed in het onderwijs, zodat toch weer mensen van vlees en bloed met hart en verstand bepalen wat er zowel de kiezers als de politici; zowel de consumenten als de producenten; zowel de werkgevers als de werknemers; van morgen geleerd wordt.
Ik voel me soms net een gebroken plaat, maar toch weer: een variant op het burgerberaad zou een oplossing kunnen bieden. Bijvoorbeeld in de vorm van schoolbesturen die deels gebaseerd worden op willekeurige gelote burgers. Of een soortgelijke raad van bestuur voor de publieke omroep en in ieder geval het journaal, zodat we met zijn allen kennis nemen van dezelfde en meest neutrale benadering van de feitelijke waarheid.
Tot zover parameter #8 over manieren om burgers te informeren. Op naar parameter #9, waarin het onderwerp bevolkingsgroei aan bod komt: “Drie manieren om te genieten van bloeiend familieleven (en drie die niet werken)”.