In mei 2023 werd ik door een paar ervaren lokale duurzaamheidsactivisten gevraagd om eens mee te denken over een manier om de duurzaamheidsbeweging in Dordrecht eens wakker te schudden. Al jaren was een klein groepje actief, maar wist maar geen nieuwe gezichten aan te trekken om de beweging vitaal te houden. Er werden steeds nieuwe platforms opgestart; soms op een specifiek onderwerp; andere keren juist weer om een coalitie te vormen tussen splintergroepjes.
Er werden heus wel mooie resultaten behaald, maar echt groeien deed het wereldje niet. Uiteindelijk waren het toch steeds dezelfde gezichten en dezelfde schouders die de voornaamste lasten droegen.
In plaats van weer iets geheel nieuws te ontwikkelen, stelde ik voor om serieus werk te maken van het opzetten van een lokale groep Extinction Rebellion Drechtsteden (XR Drechtsteden of XRD). Dat bleek een schot in de roos. Binnen enkele weken hadden we toegang tot de filosofie, de eisen, de kernwaarden, de informatiebronnen, instrumenten en trainingen van XR NL. We konden gebruik maken van de speelse en herkenbare huisstijl van XR inclusief het logo met de zandloper. Ook kregen we toegang tot een database met meer dan 100 mensen in de buurt die zich ooit hadden aangemeld bij XR NL.
Middels een aantal sociocratische sessies hebben we inmiddels onze eigen herkenbare stijl van actievoeren ontwikkeld en de grenzen bepaald waarbinnen XR Drechtsteden zich wil bewegen.
Één concreet resultaat dat we op sociocratische wijze behaalden, zijn onze t-shirts en hoodies. De tekst daarop is stapje voor stapje met een groep van maar liefst twaalf rebellen gefinetuned, waarbij ieder zijn of haar mening in kon brengen. Zo mooi kan democratie zijn.
Onze stijl is natuurlijk 100% vreedzaam, zoals overal binnen Extinction Rebellion. De lokale keuze is wel om een nauwe focus op milieurechtvaardigheid te houden. Andere vormen van onrecht vallen voor XRD voorlopig buiten het spectrum.
“Voorlopig”, want we zijn een lerende organisatie. Persoonlijk denk ik dat iedere vorm van groot en langdurig onrecht aangegrepen kan worden om de zwakheden van ons sociaal-economisch-politieke systeem te duiden. En dus aanleiding kan zijn om te pleiten voor de systeemverandering, die je ook nodig hebt om al die andere vormen van onrecht aan te pakken, waaronder klimaat en biodiversiteit.
Reflectie
Voor sommigen bleek XR toch te radicaal en die hebben inmiddels een plekje gevonden bij wat meer terughoudende organisaties op het gebied van duurzaamheid. Ook prima.
Er is een klein clubje wat de meeste acties organiseert. Een wat grotere groep die opdraaft om actie te voeren. Een nog grotere groep die ons met interesse volgt. En af en toe weten we de pers te halen met onze ludieke acties. Er is hoe dan ook meer reuring gekomen op het gebied van duurzaamheid in de Drechtsteden.
Misschien nog wel het belangrijkste: dat er naast al die organisaties die van het ene naar het andere gevalletje van onrecht op het gebied van duurzaamheid hobbelen, ook een groep is die op unieke wijze haar licht laat schijnen op het onderliggende systeem. Die lerend is door met elkaar in gesprek te gaan; door op nationaal en internationaal niveau trainingen te volgen; en bereid is het geleerde weer over te dragen aan burgers in de rest van regio.
XR zal zelf wel nooit populair worden, maar dat is ook niet het doel. We willen verandering teweeg brengen en dat bereik je deels door voortrekker te zijn en alvast de “radicale” ideeën te roepen, waar de rest van de maatschappij (nog?) niet aan toe is. Iemand moet die rol vervullen, om ruimte te scheppen voor anderen met vooralsnog iets mildere standpunten. In goed functionerende democratieën ligt de macht vrijwel altijd in het midden.
Onze rol is niet die macht zelf, maar het verschuiven van het midden, door het verschuiven van het zogenaamde Overton Window. We doen dat door radicale of zelfs ondenkbare ideeën onder de aandacht te brengen, waardoor het beeld van wat acceptabel is, langzaam maar zeker verschuift.
Het Overton Window dus. Die kende ik nog niet.
Dus weer wat geleerd!