Afvalverwerker en energieproducent HVC in Dordrecht vroeg mij in 2008 om een beursobject te ontwikkelen dat bezoekers iets zou leren over energie. Dat was natuurlijk een kolfje naar mijn hand.
Ik koos er voor om middels een object de werkelijke waarde van energie te benadrukken. Immers, we zijn in het Rijke Westen zo gewend geraakt aan spotgoedkope energie die 24/7/365 volautomatisch uit het stopcontact en uit de gasleiding stroomt, dat we geen besef meer hebben van de werkelijke waarde. Een kilowattuur (kWh) elektrische energie kost consumenten inclusief alle belastingen ongeveer twintig cent, of dat was zo voor de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Industriële grootverbruikers betalen overigens veel en veel minder, wat goed te interpreteren is als een onheuse subsidie voor iets dat regelrecht indruist tegen het langetermijn belang van burgers: klimaatverandering. Maar dat terzijde.
Twintig cent voor een kilowatttuur: is dat nou veel of weinig?
De Kilowattuur Trap probeert duidelijk te maken: het is spotgoedkoop! Een kWh aan energie staat voor een volwassene met een gewicht van ongeveer 75 kilo aan de hoeveelheid potentiële energie die geaccumuleerd kan worden met de beklimming van een trap met een hoogte van bijna 5 kilometer. Dat is gelijk aan de hoogste bergen in West-Europa, zoals bijvoorbeeld de Matterhorn.
Een 5 kilometer hoge trap beklimmen kost een gezonde volwassene al snel een hele dag. Maar de monetaire kosten van een werkdag zijn eerder € 200, dan € 0,20. Dat scheelt dus maar liefst een factor 1.000!
Mede daardoor is er iets goed mis in onze perceptie van waarde van energie. En als gevolg daarvan, zijn alle energie intensieve producten en diensten ook veel te goedkoop. En dat zijn dus inmiddels zo’n beetje alle producten. Vliegen, verwarmen, vlees, autorijden, spullen, enzovoort.
Alles bij elkaar is dit best een ingewikkeld verhaal om over te brengen. Het is onmogelijk om dat in één object te vertellen, maar de Kilowattuur Trap maakt wel alvast duidelijk: een kWh is iets om te respecteren en te waarderen. Veel meer dan de prijs van een schamele € 0,20 suggereert.
Ik hoor en ik vergeet
Confucius
Ik zie en ik onthoud
Ik doe en ik begrijp
Ook geeft de Kilowattuur Trap via een interactieve presentatie een indicatie van de hoeveelheid energie die de gemiddelde Nederlander per dag verbruikt, door te laten zien hoe vaak die de Matterhorn moet beklimmen. Destijds nam ik 10 kWh per persoon per dag als waarde, maar eigenlijk was -schrik niet- 150 kWh per persoon per dag een betere benadering geweest. Het verschil zat er in dat ik destijds nog alleen naar het direct verbruik in en rond het huis keek en de energie van transport, voedsel, spullen enzovoort nog niet meenam.
Reflectie
De opdrachtgever was heel erg blij met dit object dat op ludieke wijze een moeilijke boodschap -of in ieder geval een deel daarvan- overbrengt over iets zo ongrijpbaars als energie. Wat vooral goed werkt is het terugbrengen van energie naar de menselijke maat. Één kilowattuur is ongeveer wat één persoon op één dag kan leveren.
Die vaststelling heeft mij later op het idee gebracht om de kWh om te dopen in een Hueday; een human-energy-day. Zodat je er steeds aan herinnerd wordt wat de waarde van een kWh ongeveer is, uitgedrukt in een goed te begrijpen menselijke maat.